KALISZANIE PISZĄCY – CIĄG DALSZY… Wystawa prezentująca pisarzy związanych z Kaliszem

 Jeszcze tylko do 19 czerwca, codziennie w godz. od 11:00 do 17:00, można oglądać w kamienicy przy Placu Kilińskiego 4 zwanej Pałacem Puchalskich, wystawę KALISZANIE PISZĄCY – CIĄG DALSZY… zorganizowaną  w ramach obchodów tegorocznego Swięta Miasta przez Stowarzyszenie im. Haliny Sutarzewicz pod patronatem Prezydenta Miasta Kalisza Grzegorza Sapińskiego.

Otwarcie wystawy odbyło się 6 czerwca br. z udziałem Honorowych Gości Wystawy: Joanny Modrzejewskiej – prawnuczki Marii Konopnickiej oraz Kiry Gałczyńskiej – córki Natalii i Konstantego Ildefonsa Gałczyńskich. Urząd Miejski Kalisza reprezentowali: Marzena Pastuszak, naczelnik Wydziału Kultury i Sztuki, Sportu i Turystyki oraz Mariusz Witczak, naczelnik Wydziału Edukacji. Obecni byli również współorganizatorzy wystawy, reprezentowani przez dyrektora Książnicy Pedagogicznej prof. Krzysztofa Walczaka, dyrektora Miejskiej Biblioteki Publicznej Adama Borowiaka, dyrektora Muzeum Okręgowego Ziemi Kaliskiej Sylwię Kucharską oraz działaczy Stowarzyszenia Promocji Sztuki Lyżka Mleka a także Honorowy Obywatel Miasta Kalisza prof. Krzysztof Grzymski. Uroczystość otwarcia zgromadziła w pomieszczeniach wystawowych niemal sto zainteresowanych osób.

GALERIA ZDJĘĆ -  autorzy Danuta Gruchot, Maciej Stadtműller

   Ekspozycja „KALISZANIE PISZĄCY – CIĄG DALSZY...” składa się z czterech części, z których przewodnia nawiązuje do funkcjonującej tu przed laty izby muzealnej, upamiętniającej pobyt Konopnickiej w Kaliszu oraz dorobek twórczyni izby, Haliny Sutarzewicz, założycielki i działaczki Koła Towarzystwa im. Marii Konopnickiej, badaczki życia i twórczości wielu autorów związanych z naszym miastem.

Prezentując pamiątki po Marii z Wasiłowskich Konopnickiej, dawnej mieszkance tego domu, przypominamy, w jaki sposób kaliszanie wyrażali swój stosunek do autorki tak mocno z ich miastem związanej. Eksponowane dziś kroniki, fotografie, portrety, czy choćby opracowany przez H. Sutarzewicz przewodnik, podkreślają, jak istotną dla ruchu kulturalnego miasta była wówczas działalność izby, w której organizowano „poniedziałki literackie”, prezentując nie tylko dorobek Konopnickiej, ale także innych pisarzy związanych z Kaliszem, w tym współczesnych i początkujących. W „poniedziałkach” uczestniczyli również aktorzy Teatru im. Wojciecha Bogusławskiego czytając fragmenty wybranych utworów. Spośród autentycznych pamiątek po Konopnickiej przekazanych dla izby przez prawnuka Jana Bieleckiego, zaprezentować możemy obecnie jedynie lichtarz, ponieważ ozdobna srebrna solniczka uległa uszkodzeniu. W wystawowych gablotach znajdziemy za to kartę z „Kaliszanina” z 1888 r. z mało znanym wierszem poetki pt. Kaliszowi. Utwór ten jest zupełnie różny od drugiego wiersza pod tym samym tytułem, który był wydrukowany (wraz z dorobionym do niego przez Henryka Melcera tekstem muzycznym w Kaliszu w r. 1909 w Kalendarzu na Szkolę Rzemiosł. Całości dopełniają portrety Marii i Jarosława Konopnickich zakupione w roku 2006 przez ówczesnego Prezydenta Miasta Kalisza i od tamtego czasu nie eksponowane.

W ciągu ostatnich kilku lat wzrosła również wiedza i świadomość na temat życia i twórczości Janusza Teodora Dybowskiego oraz Wandy Karczewskiej. Analiza dorobku prozatorskiego i dramaturgicznego, a także biogramy wzbogacone o nieznane dotąd fakty, pojawiły się w dwóch wydanych niedawno rozprawach naukowych, również tu prezentowanych. Prócz związków z Kaliszem, Dybowskiego i Karczewską łączy bardzo wiele. Poza zainteresowaniem prozą i teatrem, oboje boleśnie doświadczyli czasu drugiej wojny światowej, która znalazła odbicie w niektórych utworach i zaważyła na ich dalszych losach. Z okresu wojennej tułaczki po Europie, pobytu w szwajcarskim obozie dla internowanych, pracy naukowej, pochodzą rozmaite dokumenty Dybowskiego, m.in. rozkazy wyjazdu i oryginalny, wydany przez belgijski konsulat paszport. Eksponowane po raz pierwszy wybrane listy pisarza, o sprawach błahych i poważnych, mimo wielu przeciwności losu i przewrotnego życiorysu pokazują Dybowskiego jako człowieka bardzo rodzinnego, tęskniącego za synem żyjącym na obczyźnie.

Powrotu do Karczewskiej, która w Kaliszu spędziła głównie czas nauki szkolnej, kończąc Gimnazjum Sióstr Nazaretanek, dokonujemy na podstawie wybranych artykułów, recenzji i fotografii, dokumentujących jej więź ze środowiskiem literackim m.in. Poznania i Łodzi, a także prywatnych listów. Postać pisarki udaje się przywołać dzięki ludziom, którzy pamiętają Karczewską, oraz tym, którzy poczuli, że warto jej pisarstwo na nowo odkryć. Jej „kaliskość” opowiadamy poprzez prezentację prozy wspomnieniowej pt. Wizerunek otwarty, czy tomu wierszy Powrót do Kalińca. Znamienne jest, że miasto pojawia się również w ostatnim utworze Karczewskiej Spacer w alei parkowej, opublikowanym w r. 1996 na łamach „Tygla kultury”. Wystawową przestrzeń dopełniają materiały i wydawnictwa kolejnych edycji Ogólnopolskiego Festiwalu Poetyckiego im. Wandy Karczewskiej organizowanego od roku 2011 przez Stowarzyszenie Promocji Sztuki Lyżka Mleka, w tym publikacje Karola Samsela.

Narracja kolejnej części ekspozycji została oparta na archiwalnych dokumentach prezentujących życie i twórczość Adama Asnyka oraz działalność lokalnych stowarzyszeń i towarzystw, podtrzymujących od lat pamięć o poecie. Prócz Złotej Księgi Fundatorów Pomnika Adama Asnyka w Kaliszu, zaprezentowano liczne fotografie, przedstawiające dom, w którym się urodził, a także kadry z ujęciem tablic pamiątkowych dedykowanych Asnykowi, które wkomponowano między ważne rękopisy, podkreślające związki poety z Kaliszem.

Ostatnia odsłona wystawy to ofiarowany przez Kirę Gałczyńską zbiór cennych archiwaliów, w tym oryginały listów, dokumentów, pism i fotografii związanych z Kaliszem i rodziną matki - Natalii oraz jej matki Wiery Pietrowny Snaksarew, które stanowią bezcenny materiał do badań i opracowań naukowych. Równie cenne są pamiątki materialne związane z ojcem Natalii, Konstantym Nikołajewiczem Awaliszwili - srebrny naparstek, skarbonka oraz ulubiona filiżanka do herbaty. Decyzja przekazania rodzinnych pamiątek do Kalisza to efekt trzyletniej owocnej współpracy z Anną Tabaką, historykiem sztuki, regionalistką i członkinią Stowarzyszenia, która odnalazła nieznane wcześniej archiwalia kaliskie związane z rodziną Natalii. Informacje te wykorzystane zostały przez Kirę Gałczyńską w drugim, rozszerzonym wydaniu opowieści biograficznej o Natalii Gałczyńskiej - Srebrnej Natalii - która dopełnia całość ekspozycji.

Spacerując po zabytkowych wnętrzach wystawy w Pałacu Puchalskich, starajmy się dostrzec wartości, jakie wnieśli w nasze miasto kaliszanie piszący, wzbogacając naszą wiedzę, ucząc dostrzegać piękno ludzkich doznań, rozumieć bieg dziejów i własne miejsce we współczesności.

Zapraszamy do zwiedzania – Stowarzyszenie im. Haliny Sutarzewicz.

Tekst: Elżbieta Stadtműller, Przemysław Mańka